Garnizon wojskowy
Garnizon wojskowy
Stały garnizon wojskowy został założony w Żorach przez armię pruską w 1742 roku, w czasie wojen śląskich z Austrią.
Szwadron huzarów stacjonował tu aż do 1795 roku, jednak nie istniały wtedy stałe budynki koszarowe. Żołnierze kwaterowali w wynajmowanych od mieszczan izbach. Po kilkudziesięciu latach przerwy, armia pruska wróciła do Żor 27 lipca 1867 roku. Od tej pory stacjonował tu 4 szwadron śląskiego pułku ułanów.
Istniejące do dziś budynki garnizonowe to pamiątka po tamtych czasach. Na działkach zakupionych przez miasto od trójki mieszczan: Szyszkowca, Cmoka i Zuzanny Kani wybudowano do sierpnia 1869 roku ujeżdżalnię, stajnie dla 152 koni, warsztaty i część pomieszczeń koszarowych.
Był to typowy kompleks wojskowych budynków zaprojektowany według planu wzorcowej stajni dragonów położonej przed bramą helleńską w Berlinie. Początkowo większość ułanów także mieszkała na kwaterach prywatnych, dopiero w 1874 roku powstały właściwe koszary, przy dzisiejszej ulicy Bramkowej. W roku 1894 Żory straciły status miasta garnizonowego i przez następne lata budynki te były wykorzystywane do różnych celów przez żorski magistrat, m.in. część dawnych stajni wykorzystano na pomieszczenia żorskiej elektrowni.
4 lipca 1922 roku do Żor wkroczyły oddziały wojskowe odrodzonego państwa polskiego, gdyż w wyniku powstań śląskich miasto weszło w jego skład. Budynki garnizonu zostały obsadzone przez żołnierzy II dywizjonu 23 pułku artylerii polowej ( w 1932 roku zmienił on nazwę na 23 pułk artylerii lekkiej). Żołnierze stacjonowali w koszarach przy ulicy Bramkowej, zaś park artyleryjski i konie wykorzystywane przez artylerzystów do transportu dział znajdowały się w budynkach przy ul. Nehrlicha.
Wojsko Polskie stacjonowało w Żorach do 1 IX 1939 roku. W czasach niemieckiej okupacji budynki garnizonowe przy ul. Nehrlicha zostały wykorzystane jako obóz dla wysiedlonych Polaków, tzw. Polenlager 95. W styczniu 1945 roku, nocowała tu część więźniów obozu Auschwitz – Birkenau, pędzonych przez oddziały SS w trakcie tzw. „marszu śmierci”.
W trakcie walk o Żory w marcu 1945 roku koszary przy ul. Bramkowej zostały zniszczone i po wojnie ich ruiny zostały rozebrane. Obiekty garnizonowe przy ul. Nehrlicha, którą przemianowano na ul. Męczenników Oświęcimskich ocalały i zostały przekazane Gminnej Spółdzielni, która wykorzystuje ich większość do dziś. Szczyt kompleksu przylegający do ul. Męczenników Oświęcimskich od początku lat dziewięćdziesiątych jest siedzibą Banku Spółdzielczego.