Zgodnie z art. 173 ustawy Prawa Telekomunikacyjnego informujemy, że kontynuując przeglądanie tej strony wyrażasz zgodę na zapisywanie na Twoim komputerze tzw. plików cookies. Ciasteczka pozwalają nam na gromadzenie informacji dotyczących statystyk oglądalności strony. Jeżeli nie wyrażasz zgody na zapisywanie ich zmień ustawienia swojej przeglądarki internetowej.

Mapa strony

Historia kolekcji

Historia kolekcji

HISTORIA KOLEKCJI ŚLĄSKIEJ W MUZEUM W ŻORACH


Tworzenie kolekcji dotyczącej historii i kultury Żor nieodłącznie związane jest z kreowaniem w Żorach muzeum.

 

ZBIORY ZYGMUNTA LASKOWSKIEGO

Pierwszą kolekcję przedmiotów dotyczących historii Żor zebrał Zygmunt Laskowski (1901-1974). Pomagała mu w tym młodzież ówczesnego Liceum Ogólnokształcącego im. Karola Miarki. Zbiory zaprezentowane zostały po raz pierwszy mieszkańcom z okazji obchodów 700-lecia założenia miasta. Kolekcja obejmowała przedmioty codziennego użytku, widokówki, stare fotografie, sztandary, książki. Zbiory początkowo przechowywane były we liceum, a następnie kolejno w Miejskim Ośrodku Kultury, Urzędzie Miasta przy Rynku oraz w willi przy ul. Traugutta. Każda przeprowadzka powodowała zmniejszenie ilości eksponatów. Niestety z czasem kolekcja została rozproszona i częściowo zaginęła.

 

ZBIORY TOWARZYSTWA MIŁOŚNIKÓW MIASTA ŻORY

W czerwcu 1996 roku Towarzystwo Miłośników Miasta Żory zadeklarowało przekazanie reszty swoich zbiorów do tworzącego się muzeum. Po likwidacji Izby Muzealnej prowadzonej przez Towarzystwo, w grudniu 1998 roku część obiektów przekazano do Miejskiego Ośrodka Kultury z myślą o przyszłym muzeum.

 

KOLEKCJE MALARSTWA BIMLERA I GLOBISCH-SCHYMALI

W 1993 roku rozpoczęto rozmowy, które dotyczyły przekazania prac Augusta Fritza Bimlera i Joanny Globisch-Schymali. W tym celu nawiązano kontakt z żoną profesora A. F. Bimlera panią Margaret Bimler oraz panią J. Globisch-Schymalą. Oficjalnie, 4 października 1993 roku w Monachium pani M. Bimler przekazała prace prof. Bimlera Miejskiemu Ośrodkowi Kultury z myślą o mającym powstać muzeum. Przekaz obejmował prawie wszystkie prace profesora Bimlera, do Żor przywieziono: 2 szkicowniki (w każdym po ok. 30 kartek) oraz 33 prace, w tym: 8 akwarel, 6 obrazów olejnych, 4 pastele, 3 tempery i 12 rysunków.  Wiosną 1994 roku do MOK-u nadeszła przesyłka od J. Globisch-Schymali. Znajdowało się w niej kilkanaście akwarel oprawionych w antyramy. Łącznie artystka przekazała 28 prac, w tym: 23 akwarele i 5 rysunków.

 

MUZEUM MIEJSKIE W ŻORACH

Problem powołania w Żorach muzeum podniosła Komisja Edukacji i Kultury Rady Miejskiej pracująca pod przewodnictwem Józefa Chmiela. Na posiedzeniu 20 grudnia 1995 roku „analizując temat muzeum miejskiego podjęła jednogłośnie następujący wniosek: Komisja upoważnia Dyrektora Miejskiego Ośrodka Kultury w Żorach do rozpoczęcia działań w celu otwarcia muzeum miejskiego. Docelowym lokum do czasu pozyskania odpowiednich pomieszczeń będzie sala nr 6 w Miejskiego Ośrodka Kultury”. 

Wczesną wiosną 1996 roku rozpoczęto zbieranie eksponatów. Były to głównie darowizny i depozyty. Eksponaty były gromadzone w Miejskim Ośrodku Kultury, który był organizatorem kolekcji muzealnej. Pierwszymi ofiarodawcami byli: Józef Chmiel, Alfred Buchta, Alfons Mazur, Gerda Jeziorek, Barbara Jankiewicz, Marzena Kuczera, Jan Delowicz, Ewa Rotter-Płóciennikowa, Paweł Kania, Andrzej Zgódka.

Ilość zebranych eksponatów okazała się większa niż się spodziewano, dzięki temu 30 maja 1995 roku udało się otworzyć ekspozycję nie w jednej sali – jak wcześniej przewidywano – lecz w dwóch salach na pierwszym piętrze. Na wystawie zaprezentowano zbiory o charakterze etnograficznym, numizmatycznym, historycznym i archeologicznym, w tym elementy wyposażenia kuchni, sprzęty użytku domowego, narzędzia rolnicze, fragmenty ceramiki, drewnianego wodociągu, pieniądze namiastkowe, monety, kolekcję medali okolicznościowych, sprzęt górniczy, elementy uzbrojenia i umundurowania.

Istotnym uzupełnieniem wystawy był depozyt Fryderyka Szendery kolekcjonera z Suszca, twórcy prywatnego muzeum. Jego kolekcja obejmuje zbiór narzędzi rolniczych i przedmiotów codziennego użytku wsi śląskiej.

Ponownie do pomysłu utworzenia muzeum wrócono w 1999 roku przy okazji wystawy poświęconej kulturom Afryki. Ostatecznie 28 grudnia 2000 r. Rada Miasta powołała do życia Muzeum Miejskie, a obiekty gromadzone dotąd w Miejskim Ośrodku Kultury zostały przeniesione do tworzącego się Muzeum.

 

PIERWSZA EKSPOZYCJA STAŁA DZIAŁU HISTORII I KULTURY REGIONU

Wraz z utworzeniem Muzeum oddano do zwiedzania wystawę stałą Działu Historii i Kultury Regionu. Zgromadzono na niej eksponaty mówiące o przeszłości miasta, życiu codziennym jego mieszkańców, w tym zajęciach gospodarczych i zawodowych, a także o formach zagospodarowania czasu wolnego. Pokazano wyposażenie kuchni śląskiej z pierwszej połowy XX wieku, sprzęty gospodarstwa domowego, narzędzia, stroje, mundur powstańczy, broń z okresu powstań śląskich i II wojny światowej. Interesująca była kolekcja żelazek oraz lamp używanych tak w górnictwie, jak i w gospodarstwie rolnym.

Odrębny fragment wystawy przedstawiał średniowieczną ceramikę wykopaną w trakcie  prac ziemnych prowadzonych na ul. Garncarskiej w latach 1995-96, fragmenty drewnianego wodociągu dostarczającego aż do XIX wieku wodę do miasta. Zaprezentowano też kolekcję sztandarów miejskich z początku XX wieku i współczesnych oraz różnego rodzaju eksponaty obrazujące rozwój życia kulturalnego, społecznego, w tym patriotycznego zaangażowania żorzan w stowarzyszeniach: Towarzystwie Śpiewaczym „Feniks”, Katolickich Towarzystwach Polek, Oddziałach Młodzieży Powstańczej.

 

CHARAKTERYSTYKA KOLEKCJI

Tworząc od podstaw kolekcję muzealną zdawano sobie sprawę z trudności, jakie będą towarzyszyć pozyskiwaniu zbiorów. Poddano analizie, jakie możliwości zakupu niosą ze sobą giełdy staroci, antykwariaty, aukcje internetowe. Trudno było określić, jakie są możliwości pozyskania od osób indywidualnych. Zauważono, że najłatwiej – jeśli chodzi o historię miasta – będzie kolekcjonować pocztówki zarówno te stare, jak i ukazujące się współcześnie. Początki kolekcji pocztówek miejskich w muzeum sięgają końca roku 2001, kiedy to dokonano pierwszego zakupu 2 pocztówek ze sklepu kolekcjonerskiego z Poznania. Były to pocztówki z początku XX wieku przedstawiające północną i wschodnią pierzeję rynku. Nadal należą one do najstarszych w kolekcji. Wówczas też podjęto decyzję o sukcesywnym powiększaniu zbiorów w oparciu o oferty ze sklepów kolekcjonerskich, a także osób prywatnych.

Na koniec 2014 roku zbiór muzealny liczył 121 pocztówek wydanych do roku 1945 i około 60 wydanych po roku 1945.

 

HISTORIE WYBRANYCH MUZEALIÓW…

W styczniu 2002 roku oryginalny eksponat podarował pan Stanisław Mrowiec przekazując oficerki kawalerzysty swojego ojca – Józefa – żołnierza 21 Dywizji Piechoty Górskiej, uczestnika Kampanii Wrześniowej 1939 roku. W tym samym roku pozyskano – bardzo istotne z punktu widzenia historii miasta – dokumenty dotyczące działań jednej z kompanii żorskiego pułku powstańczego.

22 maja 2006 roku do muzeum niespodziewanie zgłosił się młody mężczyzna, który nie chciał podać swej tożsamości, przekazał poszukiwany przez Muzeum sztandar likwidowanej Odlewni Żeliwa. Twierdził, że był on wykorzystywany jako wycieraczka przez robotników pracujących dla syndyka. Przed przyniesieniem go do Muzeum został on wyprany. Pozyskanie sztandaru było efektem prowadzonych przez Muzeum poszukiwań tej, jednej z nielicznych pamiątek po powstałej w połowie XIX wieku Hucie Pawła.

5 września 2006 roku odwiedziła Muzeum 88 letnia pani Amalia Otręba z Szerokiej, żona Franciszka (zmarłego w 1973 roku) byłego więźnia obozu, przekazała Muzeum pasiak swojego męża, który został aresztowany w 1943 roku za przynależność do ruchu oporu, trafił najpierw do policyjnego więzienia zastępczego w Mysłowicach, a pół roku później przywieziony został do obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie otrzymał numer 173502. Stamtąd przetransportowano go do podobozu „Janinagrube”. Więźniowi udało się zbiec podczas marszu ewakuacyjnego, który później zyskał miano Marszu Śmierci.

O tym, że rodzina z Szerokiej przechowuje pamiątkę po panu Franciszku dowiedział się pracownik muzeum Jan Delowicz, podczas zbierania materiałów do swojej książki pt. „Śladem krwi”.

Ciekawy zbiór muzealiów tworzy kolekcja kolejowa. Pozyskana 21 stycznia 2001 roku do zbiorów Muzeum w formie depozytu Polskich Kolei Państwowych, które reprezentował pan Bolesław Brząkalik. Depozyt wyszczególnia 42 pozycje, do najciekawszych obiektów można zaliczyć: automat biletowy-strefowy, liczącą maszynę elektryczną, zegar peronowy, teczkę do przewozu tajnych pism.

W 2007 roku najcenniejszym nabytkiem była mapa „Principatus Silesiae Rattiborensis nova et exactissima tabula geographica” (Nowa i najdokładniejsza mapa Księstwa Śląskiego Raciborskiego) zakupiona we Wrocławiu. Autorem mapy był austriacki porucznik inżynierii Johann Wolfgang Wieland, który z rozkazu cesarza Austrii w styczniu 1722 rozpoczął pierwsze pomiary Śląska.

W 2009 roku Muzeum weszło w posiadanie płyty nagrobnej pochodzącej z początków XVII wieku. Przedstawia ona wizerunki dwojga dzieci – Jana i Ewy – zmarłych w 1606 roku, a wokół częściowo zniszczone napisy. Jest to jak dotychczas najstarszy datowany obiekt, jaki posiada Muzeum.

Przygotowując stałą wystawę regionalną, w grudniu 2012 roku zakupiono komplet mebli gabinetowych i kuchennych pochodzących z Niemiec z początku XX wieku: biblioteka, biurko, fotele, szezlong, kredens kuchenny z pomocnikiem, stół z krzesłami, później dokupiono zegar, stół karciak i patefon skrzynkowy oraz zastawę stołową.

Nabywając zbiór obiektów podjęto próbę odtworzenie hipotetycznego gabinetu wiceburmistrza Haeringa, który był jej pierwszym właścicielem willi – siedziby Muzeum.

W marcu 2015 roku żorski artysta Alojzy Błędowski, przekazał do Muzeum prawie 40 prac będących efektem jego podróży do Zimbabwe. Kolekcję stanowią pastele przedstawiające krajobrazy, scenki obyczajowe oraz portrety.

Latem tego samego roku anonimowy darczyńca przekazał karabin Mauser używany przez jego dziadka w czasie III Powstania Śląskiego. Karabiny tego typu były produkowane przez Mauser-Werke Oberndorf Waffensysteme znanego niemieckiego producenta broni. Posiadany przez Muzeum egzemplarz prawdopodobnie został wyprodukowany w Gdańsku  w 1916 roku na potrzeby armii niemieckiej i używany w czasie I Wojny Światowej, później dostał się w ręce powstańców.

Kolekcję Działu Historii i Kultury Regionu rozpoczęto gromadzić w połowie lat 90. XX wieku w Miejskim Ośrodku Kultury z myślą o utworzeniu Muzeum. Był to czas kiedy trudno było pozyskać ciekawe obiekty dotyczące historii i etnografii miasta i jego okolic. Przyczyn tego stanu rzeczy było wiele, do głównych można zaliczyć zniszczenia wojenne, gwałtowną industrializację i odchodzenie od tradycyjnych sprzętów, strojów, etc., wyjazdy Ślązaków z Polski do Niemiec, a także działalność okolicznych muzeów, które pozyskiwały obiekty w terenie od połowy XX wieku.

Analizując zbiory regionalne można zauważyć pewną przypadkowość w ich pozyskiwaniu. Mimo usilnych starań (penetracji aukcji internetowych, apeli prasowych, zaangażowaniu organizacji społecznych) nie udało się stworzyć spójnej kolekcji przedstawiającej historię miasta. Podstawowym kryterium, którym Muzeum kieruje się dokonując zakupów jest chęć ochrony nielicznych istniejących jeszcze obiektów świadczących o historii miasta. W praktyce oznacza to, że każdy przedmiot z połowy XX wieku może stać się muzealium.